ویژگی های سنتور خوب


MyLoveMusic

موسیقی یک زبان بین المللی است برای ابراز آرزو های نهفته و آشکار دلها

به طور کلی تمامی سازها را می توان از سه نظر ارزیابی کرد:
1- وضعیت ظاهری
2- کیفیت مواد به کار رفته
3- کیفیت صدای حاصله (منتج از مهندسی ساخت ساز)

روشن است بررسی یک ساز و ارزیابی آن به عنوان یک ساز خوب، متوسط یا بد منوط به بررسی عوامل فوق می باشد. نکته قابل توجه اینکه این سه عامل "بطور کامل" مستقل از یکدیگر نیستند و نمی توان آنها را کاملا جدا ارزیابی کرد بطوریکه مثلا یک سنتور خوب، بطور حتم از موادی با کیفیت متوسط به بالا، ساخته شده و برای بدست آوردن کیفیت صدا حتما به ظاهر آن توجه شده است.

اگر عامل دیگری بخواهیم به موارد بالا اضافه کنیم، مسئله ی قیمت ساز می باشد که در این صورت با در نظر گرفتن چهار عامل فوق، ساز ایده آل در واقع سازی است که تناسبی بین سه مورد اول با قیمت آن بر قرار باشد (به شرطی که ساز در پایین ترین درجه ی کیفی نباشد.) در اینکه یک هنرجوی تازه کار سازی با چه کیفیتی را خواهان است می توان به یک ساز، نام ساز "ایده ال" را داد یعنی سازی که قیمت آن با کیفیتش تناسب داشته باشد، که البته این امر برای اکثر خریداران ساز بسیار حائز اهمیت است، و هر چقدر یک هنرجو برای خرید ساز بخواهد بیشتر هزینه کند این موضوع حساس تر نیز می شود.

کلیه ی سازها از لحاظ کیفیت عموما به سه محدوده تقسیم می شوند:
1- سازهای با کیفیت بالا
2- سازهایی با کیفیت متوسط
3- سازهای با کیفیت پایین (بی کیفیت)

حال شرح مختصری درباره ی کیفیت: اینکه که گفته می شود سازی درجه یک یا دارای کیفیت بالایی است دقیقا به چه معنی است؟

برای کلیه ادوات موسیقی در وهله ی اول، "کیفیت صدای ساز"، حائز اهمیت است سپس "کیفیت مواد بکار رفته" و بعد "ظاهر ساز". بنابراین آنچه که بطور مسلم تعیین کننده ی کیفیت یک ساز است "صدا"ی آن است نه موارد دیگر. حال اگر سازی با کیفیت صدایی خوب دارای ظاهری زیبا و مواد آن، با کیفیت، و نو باشند زهی سعادت.

گاهی پیش آمده که یک ساز با کیفیت صدایی خوب را ببینید که مواد و اجناس بکار رفته در آن چندان مطلوب نباشد و بعضی از آن مواد مستهلک و پوسیده شده باشند و ظاهر ساز هم دارای زیبایی و جذابیت خاصی نباشد، حتا اگر این شرایط نیز باشد نوازندگان باز همچنان آن ساز را یک ساز خوب می دانند که شاید کمی احتیاج به ترمیم داشته باشد و یا اصلا معتقدند به هیچ عنوان نباید آن را تعمیر کرد چرا که ممکن است آسیب ببیند و از کیفیت صدای آن، ناخواسته کاسته شود.

بین مواردی که بالا ذکر آن رفت هنرجویان تازه وارد یا ناوارد و کم تجربه به علت ندانستن این نکته و نداشتن گوش قوی برای تشخیص صدای خوب، معمولا به تمام موارد توجه کافی می کنند ولی به موضوع اصلی که صدای ساز باشد به اندازه کافی اهمیت نمی دهند و یا همیشه محتاج این و آن هستند تا برای آنها سازی را از نظر صدا تایید کنند و با این حال معمولا دل هنرجویان با سازی است که ظاهر آن را پسندیده اند که اغلب اوقات با سازی که استاد برای آنها انتخاب می کند متفاوت است و حتا برخی از هنرجویان حاضرند قیمت بسیار زیادی را برای سازی که آن را از لحاظ ظاهر پسندیده اند بپردازند.

با وجود اینکه شاید بعضی نوازندگانی که مدت بیشتری کار کرده اند و با صدای ساز خوب آشنایی بیشتری دارند به هنرجویان تازه وارد می گویند مثلا این ساز، ساز خوبی نیست پاسخ اکثر هنرجویان این است که: بالاخره سازی که می خواهیم برای آن هزینه کنیم باید حداقل ظاهر خوبی داشته باشد (شاید به این علت که کاملا نو نوار و شیک جلوه کند) و تفاوت صدای سازهای مختلف هم در آن محدوده قیمت چون برای آنها قابل تشخیص نیست و خیلی فرقی نمی کند پس آن سازی را انتخاب می کنند که ظاهرش بهتر است.

حال سوالی که اینجا پیش می آید این است که ظاهر خوب چه ظاهری است؟ و از دید چه کسی؟ طبیعی است ساز های پر زرق و برق و گاهی دارای خاتم کاری و رنگهای تند سریعا چشمهای هنرجویان را می گیرد اما بر خلاف این، از دید نوازندگان حرفهای و نیمه حرفهای سازهای با ظاهر ساده و بدون هیچ تزیینی، سازی با ظاهر خوب محسوب می شود.

نکته ای که می تواند سلیقه ای باشد رنگ صدای سنتورهای مختلف با یکدیگر است اگر دو ساز را که هر دو دارای کیفیتی کاملا عالی هستند فرض کنیم ممکن است یک فرد یکی را به دیگری ارجح بداند نه بدلیل فنی و کیفیت صدای تولید شده و نه به دلیل ظاهرشان بلکه فقط به خاطر رنگ صدای مورد پسند. در ادامه این نکته مشخص می شود نکاتی که در مورد ویژگیهای یک سنتور خوب ذکر می شود باید حول محور اصلی یعنی "کیفیت صدا" باشد بنابراین موضوعی که باید برای هنرجویان بیش از همه در خور توجه باشد همین نکته است. ولی متعاقبا موارد دیگر نیز تا حد مجال، در شماره های بعدی به آنها پرداخته خواهد شد.وضعیت ظاهری:
مجموعه عواملی که میتوان در این مورد نام برد فهرست وار عبارتند از:
1- رنگ ساز
2- تناسب ابعاد
3- زینت کاری
4- شکل و رنگ خرکها
5- شکل گلهای سنتور
6- نحوه ی قلاب سیمها
7- طرز پیچیدن سیم دور گوشی
8- تمیز کار شدگی ساز
9- سالم بودن صفحه ی رو، زیر و کلافها

شرح موارد فوق:
1- رنگ ساز: رنگهای تند یا ملایم فرقی نمیکند و بسته به سلیقه ی خریدار است به شرط آنکه ضمن ساخت و پرداخت ساز در رنگ چوب خراب کاری نشده باشد که باعث بد صدا شدن ساز شود. البته هماهنگی رنگ ساز با رنگ خرکها جلوه ی بهتری به ساز می دهد.

2- تناسب ابعاد: از آنجاییکه استانداردی برای ساخت سنتور همانطور که در شماره های پیشین ذکر آن رفت وجود ندارد و دقیقا مشخص نیست که چه ابعادی (طول، عرض، ارتفاع و قطر هر قطعه مثل صفحه ی رو) برای ایجاد صدای بهتر باید در دستور ساخت قرار بگیرد بنابراین سانت کردن طول و عرض و قطر مفهوم چندانی نخواهد داشت. سازندگان سنتور به طور کل به مقیاسهای خوبی دست پیدا کردند اما ابعاد و مقیاس طلایی برای به دست آوردن کیفیت مطلوب هنوز به طور دقیق مشخص نیست. ولی همین که در یک نظر اجمالی بین ابعاد ساز یک تناسب قابل قبول باشد از لحاظ ظاهری کافی است.

3- خاتم کاری ها: اگر خاتم کاری ها، حکاکی ها و کارهای تزئینی به نحوی باشد که به چوب لطمه ای نزده باشد به طور کل مانعی برای صدا ایجاد نمی کند ولی معمولا ساز تزئینی برای نوازندگان پسندیده نیست مگر اینکه از ساز بخواهند استفاده ی ویترینی بکنند.

4- خرکها: شکل خرکها کلا در صدا بی تأثیر هستند اما ارتفاع آنها در صدا مؤثر است. البته ارتفاع خرکها به طور کل استاندارد شده و مشکلی در این زمینه به نظر نمی رسد. پس می ماند رنگ خرکها که آن هم به سلیقه ی افراد بستگی دارد.

5- گلهای سنتور: به طور کل شکل گل سنتور در صدای آن مؤثر نیست ولی بزرگی و کوچکی آن مقدار خیلی کمی در حجم صدای ساز تأثیر دارد. ولی مکان تشکیل گل بر روی سنتور مهم است و می تواند در کیفیت صدا مؤثر باشد که این نکته هم در اکثر سنتور ها نسبت به علم سازندگان جای خود را پیدا کرده است و کمتر سنتوری پیدا می شود که جای گلهای آن در مکان مناسب نباشد.

6- قلاب سیمها: نحوه ی قلاب سیمها و شکل آنها در صدای ساز مؤثر نیست بلکه قلاب باید کامل و سالم باشد تا باعث پارگی سیم نشود.

7- پیچاندن سیم دور گوشی: مانند نحوه ی قلاب، پیچاندن سیم تأثیری در صدای ساز ندارد و فقط بهتر است به نحو شیک و تمیز کار شده باشد و از ظاهر خوبی برخوردار باشد. تنها باید سیمها درست به گوشی ها پیچیده شده باشند تا سیم ها هنگام کوک پاره نشوند.

8- تمیز کار شدگی: چفت بودن صفحات رو و زیر با کلافهای بالا، پایین، راست و چپ به طوری که زائده ای از هیچ طرف وجود نداشته باشد. آثاری از چسب کاری دیده نشود. ردیف و منظم بودن گوشی ها و سیم گیر ها بدون اینکه به چوب لطمه ای وارد شده باشد.

9- سالم بودن چوب ساز: عدم وجود ترک، شکستگی، بادکردگی، فرورفتگی مخصوصا در صفحات رو و زیر که اگر مشکلی داشته باشند معمولا صدای ساز دیگر خوب نخواهد شد ولی اگر مشکل خفیفی در کلافهای کناری یا کلافهای بالا و پایین باشد قابل تعمیر است و می توان انتظار داشت صدای ساز پس از تعمیر خراب نشود.

شاید اگر خیلی جزئی و با وسواس بخواهیم ظاهر ساز را مورد ارزیابی قرار بدهیم چندین مورد دیگر نیز می توانیم به موارد فوق اضافه کنیم ولی بیش از این مته به خشخاش گذاشتن است و آن مواردی که با نگاه کلی و کمی دقیق ارزش بررسی دارد مواردی بود که در بالا ذکر شد.

باز هم این نکته را یادآوری می کنم که این مورد یعنی ظاهر ساز به تنهایی برای نوازندگان دارای اهمیت نمی باشد (مگر در کنار دو عامل اصلی یاد شده در شماره پیشین) چنانچه وضعیت ظاهری ساز به هرگونه ای که باشد آخر الامر کیفیت صدای ساز دارای پر اهمیت ترین نکته برای هر نوازنده ایست. مگر هنرجویان تازه کار که تنها راه قضاوت آنها همین ظاهر ساز است آنهم فقط زیبایی نسبی آن، نه بقیه عوامل آن.
کیفیت مواد به کار رفته: مواردی که در این شماره می خوانید شاید کمتر به درد یک هنرجوی تازه کار می آید چون برای او هیچ یک از موارد ذیل به درستی قابل بررسی و تشخیص نیست مگر اینکه از قبل اطلاعاتی مثلا راجع به چوب یا دیگر اجزاء ساز داشته باشد. با این حال ذکر این موارد حداقل هنرجو را با شمای کلی ماجرا آشنا می کند تا شاید مثلا هنگام خرید بتواند در مورد موضوعاتی که یاد دارد سوالاتی بکند یا اگر اشاره ای به او در قالب این موضوعات کردند لااقل یک بار آنها را شنیده باشد و مثل یک فرد بی اطلاع، کاملا مبهوت نگردد.

طبیعی است هدف اصلی سازندگان ساخت سازی خوب با استفاده از مواد بسیار خوب است ولی متاسفانه همیشه استفاده از مواد درجه یک منتج به صدا دهی ممتاز یا حتا قابل قبول هم نمی شود بلکه مواد خوب بخشی از کار می باشند نه کل ماجرا، بنابراین انتظار اینکه اگر سازی از مواد بسیار خوب ساخته شده باشد حتما دارای صدای خیلی خوبی خواهد بود انتظار بجایی نیست. بلکه برای ارزیابی صدا فقط باید به صدا توجه داشت و سپس بقیه ی موارد.

برای ساخت سنتور تنوع مواد زیادی وجود ندارد:
جنس چوب ساز اغلب از چوب درخت گردو است، گاهی چوب آزاد و گاهی جنگلی است. گوشیها، سیم گیرها و مفتولهای روی خرکها فلزی(آهن) هستند.

سیمهای سفید فولادی و سیمهای زرد برنجی یا مسی هستند.

حال همین مواد می توانند به نسبت بد، متوسط و خوب باشند. در کیفیت سیمهای سفید تنوعی زیادی وجود ندارد همه ی آنها فولادی و کیفیت آنها "تقریبا" یکسان است. سیمهای زردِ برنجی بهتر از سیمهای مسی هستند. (سیمهای برنجی زرد رنگ هستند و سیمهای مسی قرمز رنگ) بهتر است از جنس مرغوب، بدون خش و زنگ نزده باشند.
فلزی که برای گوشیها، سیم گیرها استفاده می شوند هم دارای تنوع چندان قابل توجهی در کیفیت نیستند و جنس خوب و بد آن تاثیری بر روی صدای ساز ندارد. اما کیفیت فلزی که برای مفتولهای روی خرک و بر روی شیطونک ها کار می شوند چون با سیمها مستقیم در ارتباط هستند اهمیت بیشتری می یابند به طوری که بهتر است از جنس مرغوب، بدون خش و زنگ نزده باشند.

مهمترین قسمتی که در ساخت سنتور از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است چوب آن است. بر طبق سالها تجربه ی سازندگان، بهترین چوب برای کار، استفاده از چوب گردو است. اما به صرف اینکه سنتوری از چوب گردو ساخته شده است پس حرفی در آن نیست نباید باعث گمانی غلط برای هنرجویان شود بلکه استفاده از چوب درخت گردو مشروط به عواملی، می تواند در جهت بهبود کیفیت صدای سنتور بسیار تاثیر گذار باشد. از جمله عواملی که می توانم اشاره کنم و در حد کاربری و دانسته ی یک هنرجو نیز باشد عبارتند از:
اول کیفیت خودِ چوب و چگونگی ساخت و پرداخت آن.
دوم اینکه از چه قسمتی از چوب درخت گردو برای ساخت کدام قسمت از سنتور استفاده شده باشد.
چون در سنتور صفحه ی رو یی و زیرین ساز از اهمیت بیشتری برخوردار هستند بنابراین مهم است از کدام قسمت این چوب صرف ساخت و پرداخت صفحه ی رو و زیر ساز شده. کلافهای کناری و بالا و پایین ساز از اهمیت کمتری برخوردار هستند و طبیعتا دقت در انتخاب کدام قسمت از چوب و پردازش آن کم اهمیت تر می باشد.
سومین نکته ی مهم استفاده از چوبی است که کاملا خشک شده باشد البته به مرور زمان. چوبی که برای استفاده از درخت بریده می شود معمولا چندین و چند سال زمان می خواهد تا کاملا خشک شود تا برای استفاده آمادگی لازم را پیدا کند. یکی از مشکلاتی که امروزه با آن مواجهیم مقوله ی تولید انبوه می باشد که طبیعی است سرعت بالای ساخت ساز توسط سازندگان، زمان لازم را به چوب برای خشک شدن نمی دهند و بنابراین از چوبهایی استفاده می کنند که رطوبت هنوز در نسوج وجود آنها، کم و زیاد قرار دارد و دور از انتظار نخواهد بود اگر اینگونه سازها در آینده ای نه چندان دور دچار مشکلاتی مثل برآمدگی صفحه ی رو یا باد کردگی صفحه ی زیرین سنتور شوند به ویژه اگر نوازنده ای در شرایط مختلف آب و هوایی مجبور به اجرا باشد.

البته امروزه سازندگان با توجه به شناختی که نسبت به چوب های متفاوت و ساخت و پرداخت آنها پیدا کردند و همچنین با استفاده از تکنیکهای جدیدی که برخی از سازندگان برای خشک کردن چوب استفاده می کنند مشکل فوق تا حد قابل قبولی رفع شده ولی نمی توان اینگونه چوبها را با چوبِ سالم گردو که از زمان قطع آن حدود بیست سال برای خشک شدنش گذشته قیاس کرد.

چهارم از آنجایی که معمولا یک نوازنده احتیاج پیدا می کند که با ساز خود در مکانهای مختلف و در شرایط متفاوت و در فصل های گوناگون برنامه اجرا کند نکته ی قابل اهمیت در ساخت، استفاده از یک چوب خوب و ساخت و پرداخت درست آن است که باعث مقاوم شدن بدنه ی ساز در برابر ناملایمتهای طبیعی شود. مقاومت در برابر مسائلی چون گرما، سرما، رطوبت، حمل و نقل، ضربه و سقوط ساز (مثلا از روی میز یا از درون جعبه هنگام حمل ساز).

استثناعاتی نیز وجود دارد. در موارد نادری دیده می شود سنتوری که در آن از چوب خوبی استفاده شده باشد و حتا اگر از لحاظ مهندسی و کیفیت مواد به کار رفته در آن از درجه مرغوبیت متوسطی هم استفاده نشده باشد با این حال صدای ساز، مطلوب و استاندارد است گاهی ساز در حد ساز درجه یک و گاهی در حد یک ساز درجه 2 می باشد.

در واقع از این توضیحات مشخص می شود که: "مهندسی ساخت ساز" با پیش نیاز چوب خوب در درجه اول اهمیت، نسبت به ظاهر و مواد به کار رفته ی آن است.
برگرفته از سایت هارمونیک

نظرات شما عزیزان:

abiat
ساعت23:57---16 اسفند 1390
سلام
ممنون از وبلاگ خوبتون
میشه یه سرس از منابع رو نام ببرید تا بتونم ازشون به صورت مستقیم استفاده کنم ؟
با تشکر

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:





نوشته شده در یک شنبه 11 ارديبهشت 1390برچسب:,
ساعت 18:58 توسط princess mina| |

Power By: LoxBlog.Com